³[ošå¹ƒà Åøã\K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} Î审‰à ºã}J;šà
|
P¡oW¡–ƒø A¡A¡[W¡}t¡à¤³
³[ošå¹ƒà A¡¹´¬à ³t¡³ƒà Åøã³å[v¢¡ "׳-ÿ- Åøã\K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} Î审‰à [>¹ç¡ìšà> "³[ƒ [\¤>¸àÎ ët¡ï[J¤ìK ÒàÚ¤à ¯àÒ} "[Î ³t¡³ A¡ÚàKã ³³àR¡ƒKã Ò}\¹A¡šà ¯àÒ}[>¡ú ¯àÒ} "[ÎKã šàl¡üJå³ 'P¡´¬à A¡[¹Îå JR¡\‰¤à "³>à šã¤à *Òüì=àìv¡û¡¡ú ¯àÒ} "[ÎKã šàl¡üJå³[ƒ 뤃-ÅàÑ| >ã}[=>à JR¡¤à íÒ¹¤à ¤Õ¡Î®¡à ëºàÒüÅR¡Kã >¤ ¹â—, še¡ ¹â—, ¹â—, šà[g ëºàÒüÅR¡>[W¡}¤Kã "Òº-º³>, š[–ƒƒ[Å} "³[ƒ º³ƒ³[ÎKã JR¡ íÒ¹¤à, šå¯à¹ãKã ³¹³ƒà JR¡ íÒ¹¤à J«àÒü>à Jå[´¬Kƒ¤[>¡ú "ƒåKà W¡š W¡à¤à "Wå¡´¬à W塳ƒ¤à "ƒå šåì=àA¡šã¹B¡[> =àî\¡ú =¤A¡ "[Î "³åB¡à ÒÄà JÄ-í>>ƒå>à ëÅ}Jø¤à Åøã\K>à=A¡ã š¤¤¢[ƒ> "[Î W塳ì=àA¡šà "ƒåKà "ìÅ}¤à "³à šåì=àA¡šã>¤à ëÒà;>¤ƒà ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡A¡ã ³¹ç¡*Òü¤à ë=ï šå[¤[¹¤[Å}>à ëÅàÚƒ>à ët¡ï[¤¹B¡[> ÒàÚ¤Kã =à\¤ƒå =³\¹Kà ¯àÒ} *Òü>à =³\[¹¤à A¡¹´¬à ³t¡³ƒà ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ãKã *Ú=}¤ƒà ëº}[Å>[¤[¹¤à \K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} ή¡å®¡‰à ÒàÚ[¹¤à Åøã³å[v¢¡ "׳ "[Î Åà[J¤ìK "³[ƒ A¡¹´¬à ³t¡³ƒà [\¤>¸àÎ ët¡ï[J¤ìK ÒàÚ¤à ¯àÒ} "[Î[>¡ú
ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡>à W¡Òã Jè[ƒ}Kã ëó¡àR¡[¤¤à ‘¹à\ ³[”| šà¤à’ ƒà Úà*¤Kã ³tå¡}ÒüÄà ¹= ™àyà/A¡à} [W¡}¤Kã ³t¡à}ƒà Ç¡KàÚ>à Òü[¹, ‘‘í³[ƒ}Rå¡ [W¡}ìº> ë>}ì‰>ìJà´¬à Ñ•à Òàv¡û¡v¡û¡à =à}\³ l¡ü¹à¤Kã A塳 ÅA¡à¦ 1754 A¡ìº>Kã 20 [> šà>¤à ë>à}³àÒü[\} >å[³v¡à W¡–ƒø>[ƒ tå¡ì¹º ët¡à¤¢à> íÒì¤àA¡ W¡ã}Kã W¡ã}Åà} ëºàÒü[ÅÀA¡šà >¹à> ëA¡à[g>Kã ëÒï[\A—¡à íÒì>ï >à”‚¤ã ÒàÚ>à JR¡>[¹¤à ³ó¡³ "[΃Kã Úà>¤à íÒì>ï šà´¬ã>à \K>à= ëÛ¡yƒKã ºàA¡šà šà–ƒà ¤à³Äà ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à, ¤º®¡‰Kã ³å[v¡¢ Åà¤à ëÒï[J¡ú A¡àìº>Kã 25 [> šà>¤à t¡à} 25-05-1832, ƒKã Úà>¤à íÒì>ï šà´¬ã>à A¡à}ìJà} 12 šà>¤à A¡à} Åà¤à ëÒï[J¡ú W¡Òã "[γB¡ã t¡à} 29-6-1832, ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à, ¤º®¡‰ "׳Kã \ã¤>¸àÎ ët¡ï¹Kà t¡à} 30-6-1832, ƒà ¹ = ™àyà A¡à} [W¡}¤Kã ë=ï¹³ šàR¡ì=àv¡ûå¡>à ºà[Aá¡ ÒàÚ>à ³ìÚA¡ ëÅ}>à š[À¡ú š[À¤à ¯àó¡³ "[ÎKã ³tå¡}ÒüÄà JR¡[³Ä¤à Úà[¹¤[Î t¡à} 20-5-1832ƒà ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à "³[ƒ ¤º®¡‰Kã ³å[v¢¡ "׳[Î [>¹ç¡š> ët¡ïÒü, "ƒåKà W¡Òã "[γB¡ã t¡à} 29-6-1832 ƒà \ã¤>¸àÎ ët¡ïÒü¡ú’’
³=B¡ã ¯àó¡³ "[ÎKã ³Jà t¡à¹A¡šƒà íW¡=àì¹àº Aå¡´¬à¤Kã º³àÚƒà "Îå´•à Òü[¹, ‘‘=àR¡\³ l¡ü¹à¤Kã A塳 W¡–ƒøঠ1044¡ú 12 ÅìKàºìÅ>ƒà ÅR¡ìº> 4 ƒà Åøã³Òà¹à\>à ÅøãìKà[¤–ƒ\ã Úà*>à ÅUàyà Å[\¤å =à íº¤àA¡ìšàA¡š>à Ò>&¡ú 3 [> ÅìKàºìÅ> ºå¯à} [>}ì=ï "[®¡ìÈA¡ ët¡ïÒü¡ú 13 [> =àR¡\ƒà A¡àlìº>Kã Î}yû¡[”z *Òü¡ú 20 º}³àÒü\ã}ƒà \K>à= ëÛ¡yƒKã ºàA¡šà šà–ƒà ¤àì³à>>à \K>à=šå Åà¤à ëÒï&¡ú "ƒå >å³ãv¡à W¡ãR¡ó塃Kã íA¡ 1 ó¡à¹A¡&¡ú A¡àìº> =à ÅìKàºìÅ>Kã 2 [> šà>&¡ú 14 [> íºšàA¡ìšàA¡šà ÒüR¡àKã Î}yû¡à[”z *Òü¡ú ÒüR¡à =à Òü¹àÒü>à Ò>&¡ú "ƒå >å³ãv¡à \K>à= \ã¤>¸àÎ ët¡ï&¡ú 2 [> =àR¡\ƒà ¹= ëÒï&¡ú’’ "ƒå¤å ³å[v¡¢¡ "׳ "[Î [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã =à¤à> "[Î íW¡=àì¹àº Aå¡´¬à¤ƒ[ƒ ëÅ}>à 14 [> íº¤àA¡ìšàA¡šà ÒüR¡àKã Î}yû¡à[”z *Òü¡ú ÒüR¡à =à Òü¹àÒü>à Ò>&¡ú "ƒå >å³ãv¡à \K>à= \ã¤>¸àÎ ët¡ïÒü ÒàÚ>à ëÅ}>à Òü[¹ "ƒåKà "³ì¹à³ƒ>à ‘¹à\ ³[”| šà¤à’ƒ>à ÒüìR¡>Kã ë>à}³à šà>¤à, Òü¹àÒü >å[³v¡à ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à, ¤º®¡‰à "׳Kã \ã¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã ¯àó¡³ *Òü>à =[´Ã¤[Î A¡ƒàÒüƒKã ëºï¹A¡šà ¯à¹ã ºãJåºì>à ÒàÚ¤[γà í>>\[¹¤à ÒüÅà³v¡û¡à W¡³´•\¤à "³à *Òü¡ú
>àA¡º "³ì¹à³ƒà [¤\Ú še¡à[º ÒàÚ[¹¤à Åøã™åt¡ W¡–ƒøA¡ã[v¡¢¡ ³Òà¹à\ Ñ•à Òàv¡û¡v¡û¡à í³ît¡ìºà–ƒà Òüì=àA¡šà ºàÒü[¹A¡ š[¹} "[ÎKã ³>å}ƒà í³ît¡ šå¹à> K´±ã¹[Î} >¹[Î} W¡[¹;, [¤\Ú še¡à[º, tõ¡t¡ãÚ
J–ƒKã ³>å}ƒà Åøã\K>à=, ¤º®¡‰, Î审‰à ³å[v¢¡ "׳ [>¹ç¡ìšà>, "[®¡ìÈA¡ "³[ƒ [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã ³t¡à}Îå Úà´•à ³ìÚA¡ ëÅ}>à
Òü[¹-ÿ- Åøã K´±ã¹[Î} [>}ì=ï>à ëÛ¡y ëº}ƒå>à ¹= ™àyà ƒÅ¢> ët¡ï¤ƒà "àÎà 1 Îe¡¿ ët¡ï¹A¡Î¡ú ³[ošå¹ ëÚï¹A¡šƒà "[Ò} >å}[=> A¡à*¤à íºt¡>à JÀKà šàR¡ì=àA¡š[ƒ R¡³ƒƒå>à íº¹A¡šà "ƒå>à Aå¡Î¹Aᤃà Åøã\K¤Þê¡>à Aõ¡šà šã¹Aáƒå>à W¡Òã "[ Îƒà ƒ¹¤à¹ ët¡ï¹ƒå>à Åøã³å[v¢¡ [>¹ç¡š> ët¡ï¤ƒà 뺚—¹ƒå>à à[\¤åKã 20 [> šà>¤ƒà [>¹ç¡ìšà> ëÒïì¹, ëΤà[ƒ ëÛ¡yƒ[K ºàA¡š šà–ƒà ¤øÕ¡Äà ët¡ïÒü¡ú íºìšàœ¡Kã íÒì>ï Úà–ƒå>à Åøã³å[v¢¡ [>¹ç¡š> ºà}[R¡¡ú "ƒåKà ³[ošå¹Kã l¡üÇ¡¤à íÒ¤³îJ ëA¡ïJ;tå¡>à l¡ü¹ç¡}šåì¹> Òg¤>à A¡à}ìJà} 12 šà–ƒå>à A¡à}Åà¤à ëÒïìJø¡ú [>}ì=ï Úà=} ó¡}ƒå>à šà–ƒà ¤øÕ¡Äà Úà´•à Ò¹à*>à íÒì>ï "ƒå ³A¡A¡ "׳ A¡AáKà ¤º®¡‰à, \K>à=, Ç¡®¡‰à "׳Kã Åøã³å[v¡¢ ëΤà *Òü¹A¡Òü, ¤ƒ>[Ź ëÅ´ÃìAá ³=}-³=} >àÅà >àìt¡àÄ[W¡}¤à ëÅ´Ãv¡ûå¡>à Åøã®å¡\ šà촬ೠ[>¹ç¡ìšà> ët¡ïÒü¡ú "ƒåKã ÒÑzKã JåW¡à >J Jå[\Ä[W¡}¤[ƒ ëΤà *Òüìƒ A¡[i¡} J«à}[ƒ ó¡\>à [>¹ç¡ìšà> ët¡ïÒü¡ú ³åJ¤Ä¢ ë>y ƒ”z ëW¡ìv¡û¡ "ƒåKà ëΤà[ƒ "³v¡à ¯à;t¡>à [>¹ç¡š> ët¡ïÒü "Îå´•à >å³ã; A¡Úà[>ƒà [>¹ç¡š> ëºàÒü칡ú "ƒåKã tå¡}ƒà "U¹K ët¡ïì¹ ¤À®¡‰>à "ìR¡ï¤à ¤Ä¢ƒà \K>à=>à Aõ¡Ì¡ ¤Ä¢ "³å¤à Î审‰à>kà ë³³à´¬à ¤Ä¢ "U¹àK ët¡ï칡ú "ƒåƒKã ë>y¤ƒÄà [W¡}¤à íºìt¡}[º¡ú ë>yKã ³ÚàÒüƒà "³å¤à ¤Ä¢, "ìA¡àΤƒà "R¡à}¤à ³Wå¡>à íºìt¡}[R¡¡ú "ƒåKà "ºS¡à¹ ëÅ´¬à Îà¤à íÒ¤>à W塹à>[W¡}¤à Òü¤å}ìR¡àKã ÒÊ¡ Jå[\Ä[W¡}¤à ëÅ´¬à Îà¤à ëºàÒü칡ú "ƒå³ìt¡ï>à šå´•³A¡ ëºàÒü¹¤ƒà Òü}R¡àKã Å}yû¡à[”z ..."[®¡ìÈA¡ ët¡ï¤à ëºìšÃ¡ú "ƒåƒKã "[‹¤àÎ ëÒïƒå>à ¤øÕ¡Äà ™Ì¡ ëÒïì¹ Î}[A¡v¢¡> šàºà ëÒïì¹, ¤øÕ¡®å¡\¸>[W¡}¤à ƒà> A¡;[º, Ñ•à t¡àU ºåšà t¡àU [ó¡ ƒ[Û¡>à W¡}ìJàÄà A¡;[º "ƒåKà Åøã³å[v¢¡ [>³[> ët¡ï[¹¤à ¤øÕ¡> šà–ƒàƒà Ñ•à ºåšà [ó¡>[W¡}¤à ƒà> ët¡ïƒå>à ³¤åA¡ 뚺Ò[À¡ú ë>à}R¡àÀ¤ƒà ³P¡> íº¹¤à \à[t¡ ó¡¤à [¤‰¸à íÒ¤à ¤øÕ¡> A¡Úà>à [\¤>à¸àÎ ³”| ëΤà *Òüƒå>à [\¤>à¸Î A¡[ìº "ƒåKã tå¡}ƒà "à[i¢¡ A¡;ìº "ƒåƒKã š[¹yû¡³à ët¡ï칡ú >[t¡Ê¡å[t¡ ët¡ï칡ú "ƒåKã tå¡}ƒàÒü}R¡àKã šå[o¢³àƒà Ñ•à> ™àyà A¡[캡ú "ƒåKãtå¡}ƒà ¹‹ ™àyà ë=ï¹à} ët¡ïƒå>à íº¹A¡šƒå>à ë>à}³à ë>à}³à ëÒï[Jƒå>à Òü}ìR¡>Kã 2 [> šà>¤ƒà ¹= ëΤà A¡[ìº, [>}ì=ï\³ "šå} ëA¡ï¤à ³>àÒüƒå W¡àA¡à>à t¡v¡ûå¡>à [Åì¹, "ƒåƒKã \K>à= ¤º®¡‰ Î审‰à ³[–ƒ¹ƒà ëº}[ÅìÀ "à[i¢¡ A¡;ìº Òü¤åìR¡àKã ¹= ™àyà ëºàÒü¹¤à tå¡}ƒà šø=¢>à ët¡ï\¹A¡Òü¡ú ÒàÚ>à Ç¡KàÒü¤à ³*}ƒà Òü[¹, ³=B¡ã ¯àó¡³ "[΃à Å[\¤åKã 20 [> šà>¤ƒà Åøã³å[v¢¡ "׳ [>¹ç¡ìšà> ët¡ï¤à, Òü}R¡àKã Å}yû¡à[”zƒà "[®¡ìÈA¡ ët¡ï¤à "ƒåKà ë>àR¡à>¤ƒà [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã ¯àó¡³ Úà´•à ³ìÚA¡ ëÅ}>à Òü[¹¡ú
³=B¡ã ºàÒü[¹A¡ "׳[ÎKà ³àă¤à ³*}ƒà ‘ÅøãÅøã ëKà[¤–ƒ\ã "³Îå} ³[ošå¹’ ÒàÚ¤à ³[¹šå¹ ¹à³ Aõ¡Ì¡ ëÎàÎàÒü[i¡>à ëó¡àR¡¤à ºàÒü[¹A¡ "[ÎKã ³>å}ƒà ¹= ™àyàKã ³t¡à}ƒà Òü[¹¡ú ³[ošå¹ƒà ¹= ™àyà ëÒï¤à "g[Î Òü} 1668 (Jõ 1746-47) Kã ÒüìR¡>Kã 11 [> šà>¤à >å[³v¡Kã ëÒï[J¡ú ³t¡³ "ƒåƒà ÅøãÅøã\K>à=A¡ã ³å[v¢¡ Åà[‰¡ú W¡Òã Jè[ƒ}Kã "ƒå³ ¹= ™àyà ët¡ï¹A¡šà "[Î>à Òü} 1754 Kã A¡àìº>Kã 20[> šà>¤à ë>à}³àÒü[\} >å[³v¡[ƒ \K>à= ëÛ¡yƒKã ºàA¡š šà–ƒà>à ÅøãÅøã\K>à=A¡ã ³å[v¢¡ Åà¤à ëÒï[J¡ú ³ÒàA—¡à Åà[J¤à ³å[v¢¡ "ƒå ëÒï[\A¡Îå íº[¹¡ú 25 [> Òü¹àÒüƒà A¡à}ìJàR¡ 12 Ç¡>à Åà¤à ëÒï[J¡ú l¡ü[ƒ íÒìšàv¡û¡Kã íÒì>ï šà´¬ã Úà>[J ÒàÚ>à Ç¡KàÚ>à Òü[¹¡ú
³=v¡û¡à Åøã\K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} Î审‰à "׳Kã Åøã³å[v¡ [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kà ³[¹ íº>>à Òü} 2024-25 Kã ‘¹à\ ³[”| šà¤à’Kã º³àÚ 113, ¤øÕ¡W¡à[¹³Úè³ A塺W¡–ƒøà Å´¶¢, ëºà}\³W¡à Î>àì=àÒü šã¤à, l¡à: Òà*ì¹à}¤³ ¹à\³[> [Î}Ò>à [Åì–ƒàA¡šà "³Îå} ëJàî\¢ºà¤[Å} *Òü¤à ‘íW¡=àì¹àº Aå¡´šàšà’Kã º³àÚ 112, ‘í³ît¡ šå¹à> K´±ã¹[Î} >¹[Î} W¡[¹;, [¤\Ú še¡à[º, tõ¡t¡ãÚ J–ƒ’Kã º³àÚ 115-116 "³[ƒ ºàÒüÅø³ \ÚW¡–ƒø [Î}Ò>à Òü¤à "ƒåKà ³[ošå¹ ¹à³Aõ¡Ì¡ ëÎàÎàÎ[i¡>à ëó¡àR¡¤à ‘ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ[\ "³Îå} ³[ošå¹’ ÒàÚ[¹¤à ºàÒü[¹A¡[Å} "[΃à ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à ³*}ƒà Åøã\K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} Î审‰à [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã =à¤à> "[Î ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à ³*}ƒà Òü[¹¡ú =³\>ã}¤[ƒ íº[¹¤à "ìÅàÚ¤à "¹à>¤à J¹à l¡ü[¹¤à "[Î>à ó¡\Jø¤à ¯à¹ã ºãJå> "[Î ³ÅA¡ =ãÒÄã}R¡àÒü ³W¡àA¡ "³à *ÒüÒÀA¡šà ÚàÒü¡ú ³=v¡û¡à =³\[¹¤[Å} "[ÎKà ³¹ã íº>>à 'P¡´¬à "³>à Jè; [=–ƒå>à t¡àA¡W¡¤à R¡´¬Kã šàUº ëºï[Å} íº\ìƒ, ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ ëi¡´šº ë¤àƒ¢ "³à ÒüW¡àl¡ü W¡àl¡ü>à íº[¹, ë=àÒüìƒàA¡ ëÒì–ƒàA—¡à ë¤àl¢¡ "[ÎKã ³Jàƒà ¤øաή¡à ëºàÒüÅR¡Kã >¤ ¹â—, še¡¹â—, ¹â—[Å}, šà[g ëºàÒüÅR¡>[W¡}¤>à Aè¡š—à JÄ-í>>[¤¹Kà "[ÎP¡´¬à ³àă¤à A¡Úà l¡ü[¹¤[Î W塳ì=àA¡šãÚå¡ú J¤¹ƒà šR¡Òüƒà Òü¤[> ÒàÚƒå>à ëºï[¤K>å¡ú "Wå¡´¬à "ìÅ}¤ƒà Úè´£¡³ *Òü¹Kà Ç¡A¡ìÅàÚ ëÅàÚƒ>à ëºÙã¹B¡[> Jîg, ³=}Kã ‘¹à\ ³[”| šà¤à’ ƒ[ƒ Òü[¹¤à ¯à¹ã[Å}Kã W¡š W¡à¤à ºãJåº ºàÒü[¹A¡[Å}Îå Úà[¹¤³îJ Òàš[W¡>[¤ƒå>à W¡³´•ƒ>¤à [Å>[¤Úå ÒàÚ>à ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡A¡ã ³ó¡³ƒà ÒàÚ\[¹¡ú
¤øàÕ¡>-í¤Ì¡¤[Å}Kã =ì´¶àÚƒà Úà´•à ºè´•à ëºï\¤à Úà´•à ³¹ç¡ *Òü¤à >å[³; "[ÎKã ³t¡à}ƒà ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à >å[³; =à¤à>[ƒ t¡ìÅ}>à íºó¡³[ƒ ë=àìv¡û¡, ët¡ï¤t¡¤å ë=à¹[Aá¤[Î 'ìJàÚKã [=[\>-׳[\>¤Kã º³ƒà J¹à Aå¡š—à ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à [>}ì=ï Òàv¡û¡v¡û¡Kã =´¬ã¹´¬à ºàÒü[¹A¡-ºàÒüÇ¡, šåÚà>[W¡}¤[Å} "[Î Aè¡š—à "J}-"îÒ[Å} šèÄà í>>[¤¹¤à ³tå¡}ƒà t¡¹} t¡¹}¤à ó¡\¹¤à šå¯à¹ãKã ³W¡; "³à ë=à¹A¡šà R¡³K[> =à\î\¡ú ë=àÒüìƒàA¡ ëÒì–ƒàA—¡à Òã¹³[ÎKà ³¹ã íº>>à ÅøãÅøã ëKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡t¡à ëºàÒü>³A¡ Òü씂àA¡W¡¤[ƒ šà³\ìƒ "ƒå¤å ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àƒ¢>à W¡ìÚ;>¤à "[Î ëºàÒü[ÅĤKã ƒà[Úâ« "ƒå ëºï¹¤[ƒ ëÅàÚƒ>à ëºàÒü[Å>¤à R¡³K[> ÒàÚ¤ƒåKã =à\¤ƒå =³\[¹¡ú (Photo: Devikarani Phurailatpam)
³[ošå¹ƒà A¡¹´¬à ³t¡³ƒà Åøã³å[v¢¡ "׳-ÿ- Åøã\K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} Î审‰à [>¹ç¡ìšà> "³[ƒ [\¤>¸àÎ ët¡ï[J¤ìK ÒàÚ¤à ¯àÒ} "[Î ³t¡³ A¡ÚàKã ³³àR¡ƒKã Ò}\¹A¡šà ¯àÒ}[>¡ú ¯àÒ} "[ÎKã šàl¡üJå³ 'P¡´¬à A¡[¹Îå JR¡\‰¤à "³>à šã¤à *Òüì=àìv¡û¡¡ú ¯àÒ} "[ÎKã šàl¡üJå³[ƒ 뤃-ÅàÑ| >ã}[=>à JR¡¤à íÒ¹¤à ¤Õ¡Î®¡à ëºàÒüÅR¡Kã >¤ ¹â—, še¡ ¹â—, ¹â—, šà[g ëºàÒüÅR¡>[W¡}¤Kã "Òº-º³>, š[–ƒƒ[Å} "³[ƒ º³ƒ³[ÎKã JR¡ íÒ¹¤à, šå¯à¹ãKã ³¹³ƒà JR¡ íÒ¹¤à J«àÒü>à Jå[´¬Kƒ¤[>¡ú "ƒåKà W¡š W¡à¤à "Wå¡´¬à W塳ƒ¤à "ƒå šåì=àA¡šã¹B¡[> =àî\¡ú =¤A¡ "[Î "³åB¡à ÒÄà JÄ-í>>ƒå>à ëÅ}Jø¤à Åøã\K>à=A¡ã š¤¤¢[ƒ> "[Î W塳ì=àA¡šà "ƒåKà "ìÅ}¤à "³à šåì=àA¡šã>¤à ëÒà;>¤ƒà ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡A¡ã ³¹ç¡*Òü¤à ë=ï šå[¤[¹¤[Å}>à ëÅàÚƒ>à ët¡ï[¤¹B¡[> ÒàÚ¤Kã =à\¤ƒå =³\¹Kà ¯àÒ} *Òü>à =³\[¹¤à A¡¹´¬à ³t¡³ƒà ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ãKã *Ú=}¤ƒà ëº}[Å>[¤[¹¤à \K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} ή¡å®¡‰à ÒàÚ[¹¤à Åøã³å[v¢¡ "׳ "[Î Åà[J¤ìK "³[ƒ A¡¹´¬à ³t¡³ƒà [\¤>¸àÎ ët¡ï[J¤ìK ÒàÚ¤à ¯àÒ} "[Î[>¡ú
ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡>à W¡Òã Jè[ƒ}Kã ëó¡àR¡[¤¤à ‘¹à\ ³[”| šà¤à’ ƒà Úà*¤Kã ³tå¡}ÒüÄà ¹= ™àyà/A¡à} [W¡}¤Kã ³t¡à}ƒà Ç¡KàÚ>à Òü[¹, ‘‘í³[ƒ}Rå¡ [W¡}ìº> ë>}ì‰>ìJà´¬à Ñ•à Òàv¡û¡v¡û¡à =à}\³ l¡ü¹à¤Kã A塳 ÅA¡à¦ 1754 A¡ìº>Kã 20 [> šà>¤à ë>à}³àÒü[\} >å[³v¡à W¡–ƒø>[ƒ tå¡ì¹º ët¡à¤¢à> íÒì¤àA¡ W¡ã}Kã W¡ã}Åà} ëºàÒü[ÅÀA¡šà >¹à> ëA¡à[g>Kã ëÒï[\A—¡à íÒì>ï >à”‚¤ã ÒàÚ>à JR¡>[¹¤à ³ó¡³ "[΃Kã Úà>¤à íÒì>ï šà´¬ã>à \K>à= ëÛ¡yƒKã ºàA¡šà šà–ƒà ¤à³Äà ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à, ¤º®¡‰Kã ³å[v¡¢ Åà¤à ëÒï[J¡ú A¡àìº>Kã 25 [> šà>¤à t¡à} 25-05-1832, ƒKã Úà>¤à íÒì>ï šà´¬ã>à A¡à}ìJà} 12 šà>¤à A¡à} Åà¤à ëÒï[J¡ú W¡Òã "[γB¡ã t¡à} 29-6-1832, ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à, ¤º®¡‰ "׳Kã \ã¤>¸àÎ ët¡ï¹Kà t¡à} 30-6-1832, ƒà ¹ = ™àyà A¡à} [W¡}¤Kã ë=ï¹³ šàR¡ì=àv¡ûå¡>à ºà[Aá¡ ÒàÚ>à ³ìÚA¡ ëÅ}>à š[À¡ú š[À¤à ¯àó¡³ "[ÎKã ³tå¡}ÒüÄà JR¡[³Ä¤à Úà[¹¤[Î t¡à} 20-5-1832ƒà ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à "³[ƒ ¤º®¡‰Kã ³å[v¢¡ "׳[Î [>¹ç¡š> ët¡ïÒü, "ƒåKà W¡Òã "[γB¡ã t¡à} 29-6-1832 ƒà \ã¤>¸àÎ ët¡ïÒü¡ú’’
³=B¡ã ¯àó¡³ "[ÎKã ³Jà t¡à¹A¡šƒà íW¡=àì¹àº Aå¡´¬à¤Kã º³àÚƒà "Îå´•à Òü[¹, ‘‘=àR¡\³ l¡ü¹à¤Kã A塳 W¡–ƒøঠ1044¡ú 12 ÅìKàºìÅ>ƒà ÅR¡ìº> 4 ƒà Åøã³Òà¹à\>à ÅøãìKà[¤–ƒ\ã Úà*>à ÅUàyà Å[\¤å =à íº¤àA¡ìšàA¡š>à Ò>&¡ú 3 [> ÅìKàºìÅ> ºå¯à} [>}ì=ï "[®¡ìÈA¡ ët¡ïÒü¡ú 13 [> =àR¡\ƒà A¡àlìº>Kã Î}yû¡[”z *Òü¡ú 20 º}³àÒü\ã}ƒà \K>à= ëÛ¡yƒKã ºàA¡šà šà–ƒà ¤àì³à>>à \K>à=šå Åà¤à ëÒï&¡ú "ƒå >å³ãv¡à W¡ãR¡ó塃Kã íA¡ 1 ó¡à¹A¡&¡ú A¡àìº> =à ÅìKàºìÅ>Kã 2 [> šà>&¡ú 14 [> íºšàA¡ìšàA¡šà ÒüR¡àKã Î}yû¡à[”z *Òü¡ú ÒüR¡à =à Òü¹àÒü>à Ò>&¡ú "ƒå >å³ãv¡à \K>à= \ã¤>¸àÎ ët¡ï&¡ú 2 [> =àR¡\ƒà ¹= ëÒï&¡ú’’ "ƒå¤å ³å[v¡¢¡ "׳ "[Î [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã =à¤à> "[Î íW¡=àì¹àº Aå¡´¬à¤ƒ[ƒ ëÅ}>à 14 [> íº¤àA¡ìšàA¡šà ÒüR¡àKã Î}yû¡à[”z *Òü¡ú ÒüR¡à =à Òü¹àÒü>à Ò>&¡ú "ƒå >å³ãv¡à \K>à= \ã¤>¸àÎ ët¡ïÒü ÒàÚ>à ëÅ}>à Òü[¹ "ƒåKà "³ì¹à³ƒ>à ‘¹à\ ³[”| šà¤à’ƒ>à ÒüìR¡>Kã ë>à}³à šà>¤à, Òü¹àÒü >å[³v¡à ÅøãÅøã\K>à=, Ç¡®¡‰à, ¤º®¡‰à "׳Kã \ã¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã ¯àó¡³ *Òü>à =[´Ã¤[Î A¡ƒàÒüƒKã ëºï¹A¡šà ¯à¹ã ºãJåºì>à ÒàÚ¤[γà í>>\[¹¤à ÒüÅà³v¡û¡à W¡³´•\¤à "³à *Òü¡ú
>àA¡º "³ì¹à³ƒà [¤\Ú še¡à[º ÒàÚ[¹¤à Åøã™åt¡ W¡–ƒøA¡ã[v¡¢¡ ³Òà¹à\ Ñ•à Òàv¡û¡v¡û¡à í³ît¡ìºà–ƒà Òüì=àA¡šà ºàÒü[¹A¡ š[¹} "[ÎKã ³>å}ƒà í³ît¡ šå¹à> K´±ã¹[Î} >¹[Î} W¡[¹;, [¤\Ú še¡à[º, tõ¡t¡ãÚ
J–ƒKã ³>å}ƒà Åøã\K>à=, ¤º®¡‰, Î审‰à ³å[v¢¡ "׳ [>¹ç¡ìšà>, "[®¡ìÈA¡ "³[ƒ [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã ³t¡à}Îå Úà´•à ³ìÚA¡ ëÅ}>à
Òü[¹-ÿ- Åøã K´±ã¹[Î} [>}ì=ï>à ëÛ¡y ëº}ƒå>à ¹= ™àyà ƒÅ¢> ët¡ï¤ƒà "àÎà 1 Îe¡¿ ët¡ï¹A¡Î¡ú ³[ošå¹ ëÚï¹A¡šƒà "[Ò} >å}[=> A¡à*¤à íºt¡>à JÀKà šàR¡ì=àA¡š[ƒ R¡³ƒƒå>à íº¹A¡šà "ƒå>à Aå¡Î¹Aᤃà Åøã\K¤Þê¡>à Aõ¡šà šã¹Aáƒå>à W¡Òã "[ Îƒà ƒ¹¤à¹ ët¡ï¹ƒå>à Åøã³å[v¢¡ [>¹ç¡š> ët¡ï¤ƒà 뺚—¹ƒå>à à[\¤åKã 20 [> šà>¤ƒà [>¹ç¡ìšà> ëÒïì¹, ëΤà[ƒ ëÛ¡yƒ[K ºàA¡š šà–ƒà ¤øÕ¡Äà ët¡ïÒü¡ú íºìšàœ¡Kã íÒì>ï Úà–ƒå>à Åøã³å[v¢¡ [>¹ç¡š> ºà}[R¡¡ú "ƒåKà ³[ošå¹Kã l¡üÇ¡¤à íÒ¤³îJ ëA¡ïJ;tå¡>à l¡ü¹ç¡}šåì¹> Òg¤>à A¡à}ìJà} 12 šà–ƒå>à A¡à}Åà¤à ëÒïìJø¡ú [>}ì=ï Úà=} ó¡}ƒå>à šà–ƒà ¤øÕ¡Äà Úà´•à Ò¹à*>à íÒì>ï "ƒå ³A¡A¡ "׳ A¡AáKà ¤º®¡‰à, \K>à=, Ç¡®¡‰à "׳Kã Åøã³å[v¡¢ ëΤà *Òü¹A¡Òü, ¤ƒ>[Ź ëÅ´ÃìAá ³=}-³=} >àÅà >àìt¡àÄ[W¡}¤à ëÅ´Ãv¡ûå¡>à Åøã®å¡\ šà촬ೠ[>¹ç¡ìšà> ët¡ïÒü¡ú "ƒåKã ÒÑzKã JåW¡à >J Jå[\Ä[W¡}¤[ƒ ëΤà *Òüìƒ A¡[i¡} J«à}[ƒ ó¡\>à [>¹ç¡ìšà> ët¡ïÒü¡ú ³åJ¤Ä¢ ë>y ƒ”z ëW¡ìv¡û¡ "ƒåKà ëΤà[ƒ "³v¡à ¯à;t¡>à [>¹ç¡š> ët¡ïÒü "Îå´•à >å³ã; A¡Úà[>ƒà [>¹ç¡š> ëºàÒü칡ú "ƒåKã tå¡}ƒà "U¹K ët¡ïì¹ ¤À®¡‰>à "ìR¡ï¤à ¤Ä¢ƒà \K>à=>à Aõ¡Ì¡ ¤Ä¢ "³å¤à Î审‰à>kà ë³³à´¬à ¤Ä¢ "U¹àK ët¡ï칡ú "ƒåƒKã ë>y¤ƒÄà [W¡}¤à íºìt¡}[º¡ú ë>yKã ³ÚàÒüƒà "³å¤à ¤Ä¢, "ìA¡àΤƒà "R¡à}¤à ³Wå¡>à íºìt¡}[R¡¡ú "ƒåKà "ºS¡à¹ ëÅ´¬à Îà¤à íÒ¤>à W塹à>[W¡}¤à Òü¤å}ìR¡àKã ÒÊ¡ Jå[\Ä[W¡}¤à ëÅ´¬à Îà¤à ëºàÒü칡ú "ƒå³ìt¡ï>à šå´•³A¡ ëºàÒü¹¤ƒà Òü}R¡àKã Å}yû¡à[”z ..."[®¡ìÈA¡ ët¡ï¤à ëºìšÃ¡ú "ƒåƒKã "[‹¤àÎ ëÒïƒå>à ¤øÕ¡Äà ™Ì¡ ëÒïì¹ Î}[A¡v¢¡> šàºà ëÒïì¹, ¤øÕ¡®å¡\¸>[W¡}¤à ƒà> A¡;[º, Ñ•à t¡àU ºåšà t¡àU [ó¡ ƒ[Û¡>à W¡}ìJàÄà A¡;[º "ƒåKà Åøã³å[v¢¡ [>³[> ët¡ï[¹¤à ¤øÕ¡> šà–ƒàƒà Ñ•à ºåšà [ó¡>[W¡}¤à ƒà> ët¡ïƒå>à ³¤åA¡ 뚺Ò[À¡ú ë>à}R¡àÀ¤ƒà ³P¡> íº¹¤à \à[t¡ ó¡¤à [¤‰¸à íÒ¤à ¤øÕ¡> A¡Úà>à [\¤>à¸àÎ ³”| ëΤà *Òüƒå>à [\¤>à¸Î A¡[ìº "ƒåKã tå¡}ƒà "à[i¢¡ A¡;ìº "ƒåƒKã š[¹yû¡³à ët¡ï칡ú >[t¡Ê¡å[t¡ ët¡ï칡ú "ƒåKã tå¡}ƒàÒü}R¡àKã šå[o¢³àƒà Ñ•à> ™àyà A¡[캡ú "ƒåKãtå¡}ƒà ¹‹ ™àyà ë=ï¹à} ët¡ïƒå>à íº¹A¡šƒå>à ë>à}³à ë>à}³à ëÒï[Jƒå>à Òü}ìR¡>Kã 2 [> šà>¤ƒà ¹= ëΤà A¡[ìº, [>}ì=ï\³ "šå} ëA¡ï¤à ³>àÒüƒå W¡àA¡à>à t¡v¡ûå¡>à [Åì¹, "ƒåƒKã \K>à= ¤º®¡‰ Î审‰à ³[–ƒ¹ƒà ëº}[ÅìÀ "à[i¢¡ A¡;ìº Òü¤åìR¡àKã ¹= ™àyà ëºàÒü¹¤à tå¡}ƒà šø=¢>à ët¡ï\¹A¡Òü¡ú ÒàÚ>à Ç¡KàÒü¤à ³*}ƒà Òü[¹, ³=B¡ã ¯àó¡³ "[΃à Å[\¤åKã 20 [> šà>¤ƒà Åøã³å[v¢¡ "׳ [>¹ç¡ìšà> ët¡ï¤à, Òü}R¡àKã Å}yû¡à[”zƒà "[®¡ìÈA¡ ët¡ï¤à "ƒåKà ë>àR¡à>¤ƒà [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã ¯àó¡³ Úà´•à ³ìÚA¡ ëÅ}>à Òü[¹¡ú
³=B¡ã ºàÒü[¹A¡ "׳[ÎKà ³àă¤à ³*}ƒà ‘ÅøãÅøã ëKà[¤–ƒ\ã "³Îå} ³[ošå¹’ ÒàÚ¤à ³[¹šå¹ ¹à³ Aõ¡Ì¡ ëÎàÎàÒü[i¡>à ëó¡àR¡¤à ºàÒü[¹A¡ "[ÎKã ³>å}ƒà ¹= ™àyàKã ³t¡à}ƒà Òü[¹¡ú ³[ošå¹ƒà ¹= ™àyà ëÒï¤à "g[Î Òü} 1668 (Jõ 1746-47) Kã ÒüìR¡>Kã 11 [> šà>¤à >å[³v¡Kã ëÒï[J¡ú ³t¡³ "ƒåƒà ÅøãÅøã\K>à=A¡ã ³å[v¢¡ Åà[‰¡ú W¡Òã Jè[ƒ}Kã "ƒå³ ¹= ™àyà ët¡ï¹A¡šà "[Î>à Òü} 1754 Kã A¡àìº>Kã 20[> šà>¤à ë>à}³àÒü[\} >å[³v¡[ƒ \K>à= ëÛ¡yƒKã ºàA¡š šà–ƒà>à ÅøãÅøã\K>à=A¡ã ³å[v¢¡ Åà¤à ëÒï[J¡ú ³ÒàA—¡à Åà[J¤à ³å[v¢¡ "ƒå ëÒï[\A¡Îå íº[¹¡ú 25 [> Òü¹àÒüƒà A¡à}ìJàR¡ 12 Ç¡>à Åà¤à ëÒï[J¡ú l¡ü[ƒ íÒìšàv¡û¡Kã íÒì>ï šà´¬ã Úà>[J ÒàÚ>à Ç¡KàÚ>à Òü[¹¡ú
³=v¡û¡à Åøã\K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} Î审‰à "׳Kã Åøã³å[v¡ [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kà ³[¹ íº>>à Òü} 2024-25 Kã ‘¹à\ ³[”| šà¤à’Kã º³àÚ 113, ¤øÕ¡W¡à[¹³Úè³ A塺W¡–ƒøà Å´¶¢, ëºà}\³W¡à Î>àì=àÒü šã¤à, l¡à: Òà*ì¹à}¤³ ¹à\³[> [Î}Ò>à [Åì–ƒàA¡šà "³Îå} ëJàî\¢ºà¤[Å} *Òü¤à ‘íW¡=àì¹àº Aå¡´šàšà’Kã º³àÚ 112, ‘í³ît¡ šå¹à> K´±ã¹[Î} >¹[Î} W¡[¹;, [¤\Ú še¡à[º, tõ¡t¡ãÚ J–ƒ’Kã º³àÚ 115-116 "³[ƒ ºàÒüÅø³ \ÚW¡–ƒø [Î}Ò>à Òü¤à "ƒåKà ³[ošå¹ ¹à³Aõ¡Ì¡ ëÎàÎàÎ[i¡>à ëó¡àR¡¤à ‘ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ[\ "³Îå} ³[ošå¹’ ÒàÚ[¹¤à ºàÒü[¹A¡[Å} "[΃à ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à ³*}ƒà Åøã\K>à=, ¤º®¡‰ "³Îå} Î审‰à [\¤>¸àÎ ët¡ï¤Kã =à¤à> "[Î ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à ³*}ƒà Òü[¹¡ú =³\>ã}¤[ƒ íº[¹¤à "ìÅàÚ¤à "¹à>¤à J¹à l¡ü[¹¤à "[Î>à ó¡\Jø¤à ¯à¹ã ºãJå> "[Î ³ÅA¡ =ãÒÄã}R¡àÒü ³W¡àA¡ "³à *ÒüÒÀA¡šà ÚàÒü¡ú ³=v¡û¡à =³\[¹¤[Å} "[ÎKà ³¹ã íº>>à 'P¡´¬à "³>à Jè; [=–ƒå>à t¡àA¡W¡¤à R¡´¬Kã šàUº ëºï[Å} íº\ìƒ, ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ ëi¡´šº ë¤àƒ¢ "³à ÒüW¡àl¡ü W¡àl¡ü>à íº[¹, ë=àÒüìƒàA¡ ëÒì–ƒàA—¡à ë¤àl¢¡ "[ÎKã ³Jàƒà ¤øաή¡à ëºàÒüÅR¡Kã >¤ ¹â—, še¡¹â—, ¹â—[Å}, šà[g ëºàÒüÅR¡>[W¡}¤>à Aè¡š—à JÄ-í>>[¤¹Kà "[ÎP¡´¬à ³àă¤à A¡Úà l¡ü[¹¤[Î W塳ì=àA¡šãÚå¡ú J¤¹ƒà šR¡Òüƒà Òü¤[> ÒàÚƒå>à ëºï[¤K>å¡ú "Wå¡´¬à "ìÅ}¤ƒà Úè´£¡³ *Òü¹Kà Ç¡A¡ìÅàÚ ëÅàÚƒ>à ëºÙã¹B¡[> Jîg, ³=}Kã ‘¹à\ ³[”| šà¤à’ ƒ[ƒ Òü[¹¤à ¯à¹ã[Å}Kã W¡š W¡à¤à ºãJåº ºàÒü[¹A¡[Å}Îå Úà[¹¤³îJ Òàš[W¡>[¤ƒå>à W¡³´•ƒ>¤à [Å>[¤Úå ÒàÚ>à ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡A¡ã ³ó¡³ƒà ÒàÚ\[¹¡ú
¤øàÕ¡>-í¤Ì¡¤[Å}Kã =ì´¶àÚƒà Úà´•à ºè´•à ëºï\¤à Úà´•à ³¹ç¡ *Òü¤à >å[³; "[ÎKã ³t¡à}ƒà ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à >å[³; =à¤à>[ƒ t¡ìÅ}>à íºó¡³[ƒ ë=àìv¡û¡, ët¡ï¤t¡¤å ë=à¹[Aá¤[Î 'ìJàÚKã [=[\>-׳[\>¤Kã º³ƒà J¹à Aå¡š—à ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à [>}ì=ï Òàv¡û¡v¡û¡Kã =´¬ã¹´¬à ºàÒü[¹A¡-ºàÒüÇ¡, šåÚà>[W¡}¤[Å} "[Î Aè¡š—à "J}-"îÒ[Å} šèÄà í>>[¤¹¤à ³tå¡}ƒà t¡¹} t¡¹}¤à ó¡\¹¤à šå¯à¹ãKã ³W¡; "³à ë=à¹A¡šà R¡³K[> =à\î\¡ú ë=àÒüìƒàA¡ ëÒì–ƒàA—¡à Òã¹³[ÎKà ³¹ã íº>>à ÅøãÅøã ëKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àl¢¡t¡à ëºàÒü>³A¡ Òü씂àA¡W¡¤[ƒ šà³\ìƒ "ƒå¤å ÅøãÅøãìKà[¤–ƒ\ã ëi¡´šº ë¤àƒ¢>à W¡ìÚ;>¤à "[Î ëºàÒü[ÅĤKã ƒà[Úâ« "ƒå ëºï¹¤[ƒ ëÅàÚƒ>à ëºàÒü[Å>¤à R¡³K[> ÒàÚ¤ƒåKã =à\¤ƒå =³\[¹¡ú (Photo: Devikarani Phurailatpam)